Szczepienia przeciw grypie osób chorych na cukrzycę

Z tego artykułu dowiesz się:

●      Jak cukrzyca wpływa na układ odpornościowy?

●      Jak może przebiegać grypa u chorych z cukrzycą?

●      Jaki wpływ może mieć grypa na przebieg cukrzycy?

●      Jakie są aktualne rekomendacje dotyczące szczepień przeciw grypie u chorych z cukrzycą?

Grypa to choroba wirusowa, która często występuje w populacji dorosłych w sezonie infekcyjnym. U większości populacji jej główne objawy mają charakter samoograniczający, a infekcja zwykle przebiega bez powikłań, często także bez potrzeby interwencji lekarzy. Jednak w pewnej grupie chorych może ona przebiegać znacznie poważniej. Szczególnie narażone są osoby starsze oraz te, u których występują choroby przewlekłe, w tym cukrzyca. Szacuje się, że na całym świecie około 422 mln osób choruje na cukrzycę. W Polsce szacuje się, że do 2025 roku liczba pacjentów z cukrzycą może wzrosnąć o nawet 900 tysięcy względem 2017 roku, kiedy wynosiła około 2,533 mln osób. Zgodnie z przewidywaniami w 2030 roku cukrzyca będzie jedną z najczęstszych przyczyn zgonu na świecie.

Czym jest cukrzyca?

Cukrzyca to choroba metaboliczna przebiegająca z hiperglikemią, czyli podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. Długotrwałe utrzymywanie się wysokiej glikemii może powodować wiele powikłań ogólnoustrojowych, w tym powikłania sercowo-naczyniowe, nerkowe i neurologiczne. Około 90% pacjentów chorujących na cukrzycę to osoby z cukrzycą typu 2, która najczęściej jest spowodowana postępującym upośledzeniem wydzielania insuliny z towarzyszącą insulinoopornością. Cukrzyca typu 2 najczęściej występuje u osób starszych, a ryzyko jej rozwoju jest silnie powiązane ze stylem życia pacjentów i czynnikami środowiskowymi. Drugim najczęstszym typem jest cukrzyca typu 1, która jest spowodowana defektem genetycznym, w wyniku którego dochodzi do niszczenia komórek  β trzustki będących odpowiedzialne za wydzielanie insuliny. Ten typ najczęściej rozwija się już u dzieci i młodych dorosłych.

Cukrzyca a układ odpornościowy

Cukrzyca to choroba przewlekła, która ma wpływ niemal na cały organizm, w tym na układ odpornościowy, zaburzając jego funkcjonowanie. Badania wykazują, że utrzymująca się hiperglikemia prowadzi do zaburzenia produkcji cytokin, hamowania rekrutacji i dysfunkcji leukocytów, a także nieprawidłowości w rozpoznawaniu patogenów przez komórki odpornościowe. W związku z tym cukrzyca zwiększa podatność na różne infekcje, w tym układu oddechowego, sprawiając, że chorzy nie tylko częściej ulegają zakażeniom, ale również ich przebieg jest cięższy. Wykazano również, że w tej grupie pacjentów zakażenie grypą trwa dłużej w porównaniu do innych chorych. Infekcje u pacjentów z cukrzycą zwiększają obciążenie socjoekonomiczne, które jest spowodowane wydłużonym czasem leczenia, które z kolei spowodowane jest częstszym występowaniem u nich powikłań grypy.

Wpływ chorób przewlekłych na przebieg grypy

Cukrzyca, podobnie jak wiele innych chorób przewlekłych, może wpływać na przebieg grypy, zwiększając ryzyko jej powikłań oraz ciężkiego przebiegu. Udowodniono, że pacjenci z chorujący na cukrzycę mają wyższe ryzyko hospitalizacji związanej z grypą, w tym na oddziałach intensywnej terapii oraz wyższe ryzyko zgonu z powodu infekcji. Ponadto u wielu pacjentów z cukrzycą występują inne choroby przewlekłe, przykładowo otyłość, nadciśnienie tętnicze czy inne schorzenia, które dodatkowo wpływają na cięższy przebieg choroby. Należy pamiętać, że starszy wiek stanowi dodatkowy czynnik ryzyka występowania powikłań i ryzyka hospitalizacji z powodu grypy.

Czy grypa wpływa na przebieg cukrzycy?

W przebiegu infekcji może dojść do zaburzeń funkcjonowania gospodarki hormonalnej, w tym hormonów regulujących poziom glikemii, co może skutkować zwiększeniem ryzyka wystąpienia ostrych powikłań cukrzycy, takich jak kwasica ketonowa i stan hiperglikemiczno-hiperosmolarny. W badaniach wykazano, że przechorowanie przez pacjenta grypy może być jednym z czynników wpływających na ujawnienie się cukrzycy oraz może spowodować zaostrzenie jej przebiegu. Ponadto wykazano, że przechorowanie grypy w grupie pacjentów z cukrzycą wpływa na zwiększenia ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych, w tym zawału serca.

Jak można zapobiegać zachorowaniom na grypę u pacjentów z cukrzycą?

Najskuteczniejszym sposobem ograniczenia zachorowalności na grypę, w tym pośród pacjentów obciążonych cukrzycą są szczepienia ochronne. Regularne, coroczne szczepienia zmniejszają ryzyko hospitalizacji związanej z grypą, a także jej ciężkiego przebiegu i powikłań. Pomimo wpływu cukrzycy na osłabienie funkcjonowania układu odpornościowego wykonywanie szczepień ochronnych powoduje wytworzenie odpowiedniej odpowiedzi immunologicznej. Cukrzyca nie wpływa negatywnie na odpowiedź immunologiczną na szczepienie przeciw grypie.  Ponadto wykazano również, że każde kolejne podanie preparatu wiąże się ze wzrostem odpowiedzi układu odpornościowego na podawaną szczepionkę, dlatego tak ważne jest wykonywanie corocznych szczepień przeciw grypie. Pomimo udowodnionej skuteczności na poziomie 50-80% oraz dobrego profilu bezpieczeństwa szczepień przeciw grypie, poziom wyszczepienia populacji szacowany jest na około 5,5%, co stanowi spadek względem poprzednich lat i oscyluje w granicach procenta wyszczepialności sprzed pandemii. Odsetek osób zaszczepionych wśród chorych na cukrzycę jest zbliżony do odsetka wśród populacji ogólnej, ale nie osiąga zadowalających wartości. Jedną ze zidentyfikowanych przyczyn niskiego odsetka wyszczepialności jest brak informacji przekazywanej przez personel medyczny na temat zalecanych szczepień ochronnych. Dlatego tak ważne jest, aby informować oraz zachęcać pacjentów do szczepień, tłumacząc korzyści wynikające z ich realizacji, zwłaszcza u pacjentów chorujących cukrzycę.

Rekomendacje dotyczące szczepienia przeciw grypie u osób z cukrzycą

Coroczne szczepienie przeciw grypie jest zalecane wszystkim osobom po ukończeniu 6. miesiąca życia, jednak w przypadku pacjentów z grup ryzyka jest to szczególnie ważne. Do tej grupy należą pacjenci z cukrzycą. Powyższe zalecenia zostały także ujęte w wytycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2024 roku, które w przypadku osób chorujących na cukrzycę wskazują na konieczność corocznych szczepień przeciw grypie u wszystkich dzieci powyżej 6. roku życia i osób

dorosłych. Ponadto u pacjentów z cukrzycą, którzy ukończyli 60. rok życia, podobnie jak w populacji ogólnej, zalecane jest wykonywanie szczepień preparatem wysokodawkowym.

Źródła:

●       Interna Szczeklika - mały podręcznik 2023/2024 ; Autorzy: Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski ; Wydawca: MP ;

●       Agnieszka Mastalerz-Migas, Ernest Kuchar, Aneta Nitsch-Osuch, Artur Mamcarz, Adam Sybilski, Marcin Wełnicki, Wiesława B. Duda-Król, Adam Antczak Rekomendacje profilaktyki, diagnostyki i leczenia grypy u dorosłych dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej: FLU KOMPAS POZ – ADULTS Rekomendacje opracowane przez ekspertów: Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Polskiego Towarzystwa Wakcynologii i Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy

●       https://www.who.int/health-topics/diabetes#tab=tab_1 (dostęp 08.2024 r.)

●       Raport „Cukier, otyłość – konsekwencje. Przegląd literatury, szacunki dla Polski, Departament Analiz i Strategii, NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA

●       Lewing BD, Wallick C, To TM, Masters H 3rd, Dayal P, Korom SW, Tam S. Outcomes of antiviral treatment for influenza in type 2 diabetes. Am J Manag Care. 2023 Feb 1;29(2):e43-e50. doi: 10.37765/ajmc.2023.89320. PMID: 36811987.

●       Dicembrini I, Silverii GA, Clerico A, Fornengo R, Gabutti G, Sordi V, Tafuri S, Peruzzi O, Mannucci E. Influenza: Diabetes as a risk factor for severe related-outcomes and the effectiveness of vaccination in diabetic population. A meta-analysis of observational studies. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2023 Jun;33(6):1099-1110. doi: 10.1016/j.numecd.2023.03.016. Epub 2023 Mar 27. PMID: 37032254.

●       Goeijenbier M, van Sloten TT, Slobbe L, Mathieu C, van Genderen P, Beyer WEP, Osterhaus ADME. Benefits of flu vaccination for persons with diabetes mellitus: A review. Vaccine. 2017 Sep 12;35(38):5095-5101. doi: 10.1016/j.vaccine.2017.07.095. Epub 2017 Aug 12. PMID: 28807608.

●       Berbudi A, Rahmadika N, Tjahjadi AI, Ruslami R. Type 2 Diabetes and its Impact on the Immune System. Curr Diabetes Rev. 2020;16(5):442-449. doi: 10.2174/1573399815666191024085838. PMID: 31657690; PMCID: PMC7475801.

●       Mastrovito B, Lardon A, Dubromel A, Nave V, Beny K, Dussart C. Understanding the gap between guidelines and influenza vaccination coverage in people with diabetes: a scoping review. Front Public Health. 2024 Apr 19;12:1360556. doi: 10.3389/fpubh.2024.1360556. PMID: 38706547; PMCID: PMC11066301.

●       Seo YB, Baek JH, Lee J, Song JY, Lee JS, Cheong HJ, Kim WJ. Long-Term Immunogenicity and Safety of a Conventional Influenza Vaccine in Patients with Type 2 Diabetes. Clin Vaccine Immunol. 2015 Nov;22(11):1160-5. doi: 10.1128/CVI.00288-15. Epub 2015 Sep 16. PMID: 26376926; PMCID: PMC4622108.

●       Thewjitcharoen Y, Butadej S, Malidaeng A, Yenseung N, Nakasatien S, Lekpittaya N, Kittipoom W, Krittiyawong S, Himathongkam T. Trends in influenza and pneumococcal vaccine coverage in Thai patients with type 2 diabetes mellitus 2010-2018: Experience from a tertiary diabetes center in Bangkok. J Clin Transl Endocrinol. 2020 May 11;20:100227. doi: 10.1016/j.jcte.2020.100227. PMID: 32395432; PMCID: PMC7212954.

●       https://opzci.pl/grypa-bez-kontroli-drugi-rok-z-rzedu-odnotowano-spadek-wyszczepialnosci/ (dostęp 08.2024 r.)

●       Nitsch-Osuch A, Jankowski P, Kokoszka-Paszkot J, et al. Towards better protection of older people against influenza and its complications. Polish recommendations for HD influenza vaccine. Family Medicine & Primary Care Review. 2024;26(1):116-122. doi:10.5114/fmpcr.2024.134715.

●       Epidemiologia cukrzycy w Polsce w latach 2014–2017, Iwona Towpik, Magdalena Walicka, Karolina Marcinkowska, Iga Lisicka, Marta Raczyńska, Waldemar Wierzba, Krzysztof Strojek, Przemysław Ryś, Małgorzata Wajda-Cuszlag, Edward Franek, Diabetologia Praktyczna 2020;6(5):284-291.